วันเพ็ญ เดือน 12 น้ำก็นองเต็มตลิ่งพวกเราทั้งหลายชายหญิงสนุกกันจริงวันลอยกระทง ฯ เพลงนี้เชื่อว่าคนไทยส่วนใหญ่คงร้องเป็นกันทุกคนน่ะครับ วันลอยกระทง เป็นประเพณีอย่างหนึ่งที่สำคัญของประเทศไทย โดยจะตรงกับวันขึ้น15ค่ำเดือน12 หรือวันเพ็ญเดือน12 นั่นเองครับ ประเพณีนี้กำหนดขึ้นเพื่อเป็นการสะเดาะเคราะห์และขอขมาต่อพระแม่คงคา บางหลักฐานเชื่อว่าเป็นการบูชารอยพระพุทธบาทที่ริมฝั่งแม่น้ำนัมทามหานที และบางหลักฐานก็ว่าเป็นการบูชาพระอุปคุตอรหันต์หรือพระมหาสาวก สำหรับประเทศไทยประเพณี ลอยกระทงได้กำหนดจัดในทุกพื้นที่ทั่วประเทศ โดยเฉพาะอย่างยิ่งบริเวณที่ติดกับแม่น้ำ ลำคลอง หรือ แหล่งน้ำต่าง ๆ ซึ่งแต่ละพื้นที่ก็จะมีเอกลักษณ์ที่น่าสนใจแตกต่างกันไป
ประเพณีลอยกระทงได้เข้าสู่ประเทศไทยมาประมาณในสมัยกรุงสุโขทัยเป็นราชธานีประมาณ พ.ศ. 1800 ดังมีปรากฏในหนังสือนางนพมาศ ผู้เป็นพระสนมเอกของพระร่วงเจ้าว่า “ครั้นวันเพ็ญเดือน 12 ข้าน้อยได้กระทำโคมลอย คิดตกแต่งให้งามประหลาดกว่าโคมสนมกำนัลทั้งปวงจึงเลือกผกาเกษรสีต่างๆ มาประดับเป็นรูปกระมุทกลีบบานรับแสงจันทร์ใหญ่ประมาณเท่ากงระแทะ ล้วนแต่พรรณดอกไม้ซ้อนสีสลับให้ป็นลวดลาย…” เมื่อสมเด็จพระร่วงเจ้าได้เสด็จฯทางชลมารค ทอดพระเนตรกระทงของนางนพมาศก็ทรงพอพระราชหฤทัย จึงมีพระราชโองการฯให้จัดพิธีลอยกระทงเป็นประจำทุกปี ในคืนวันเพ็ญเดือนสิบสองพระราชพิธีนี้จึงได้ถือปฏิบัติเป็นประจำตราบเท่าทุกวันนี้
จุดมุ่งหมายของการลอยกระทงนั้นมีคติความเชื่อแตกต่างกันไป ขึ้นอยู่กับเชื้อชาติและความเชื่อทางศาสนา สำหรับในเมืองไทยเอง ก็มีคติความเชื่อและตำนานแตกแขนงออกไปหลายอย่าง แต่อย่างไรก็ตามโดยมากคนไทยมีความเชื่อว่า
- ลอยกระทงเพื่อเป็นการบูชารอยพระพุทธบาทของสมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้า
- ลอยกระทงเพื่อบูชาพระอุปคุตเถระ
- ลอยกระทงเพื่อขอขมาพระแม่คงคา
- ลอยกระทงเพื่อบูชาเทพเจ้าตามคติความเชื่อของพราหณ์-ฮินดู
- ลอยกระทงเพื่อเป็นการสะเดาะเคราะห์และปัดเป่าสิ่งชั่วร้าย
แต่ถึงอย่างไรก็ตาม ประเพณีการลอยกระทงของไทยก็สร้างความประทับใจและดึงดูดนักท่องเที่ยวต่างชาติให้เข้ามายังประเทศไทยจำนวนมาก ในวันลอยกระทงในปัจจุบันนั้น มีการจัดงานมหรสพรื่นเริงมากมาย มีการแสดงวงดนตรีต่างๆ สนุกสนาน ในบางพื้นที่จะมีการปล่อยโคมลอยขึ้นสู่ท้องฟ้า มากมายซึ่งการละเล่นต่างๆนั้นก็แตกต่างกันไปตามแต่ละภูมิภาค ซึ่งที่ได้รับผลกระทบในประเพณีอลยกระทงในแต่ละปีก็คือแม่น้ำลำคลอง ซึ่งจะมีการสะสมของขยะมูลฝอยมากขึ้นกว่าเดิม ดังนั้นรัฐบาลและหน่วยงานต่างๆจึงรณรงค์ให้ประชาชนและนักท่องเที่ยวใช้กระทงที่ผลิตขึ้นมาจากวัสดุธรรมชาติที่สามารถย่อยสลายได้ และนอกจากนี้การปล่อยโคมลอยในที่ชุมชนก็อาจก่อให้เกิดอันตรายกับบ้านเรือนต่างๆได้ โดยเฉพาะหากมันตกลงใส่หลังคาที่พักอาศัยของประชาชน ดังนั้นการปล่อยโคมลอยจึงไม่ควรปล่อยในแหล่งชุมชนที่มีบ้านเรือนแออัดเพราะอาจส่งผลให้เกิดอันตรายได้
ลอยกระทงของทุกปี หนุ่มสาวส่วนใหญ่จะไปกันเป็นคู่ๆ และมีความเชื่อว่ากระทงของใครที่ลอยไปคู่กันในสายน้ำ ก็จะทำให้รักกันยั่งยืน ดังนี้เป็นต้น แต่ถึงอย่างไรก็ตามประเพณีลอยกระทงเป็นประเพณีที่จัดขึ้นในตอนกลางคืนซึ่งก็มักมีเหตุการณ์ไม่พึงประสงค์เกิดขึ้นเสมอ ดังนั้นจึงควรท่องเที่ยวด้วยความระมัดระวัง อนึ่งในระหว่างลอยกระทง สิ่งที่เราพบเห็นบ่อยๆตามสถานที่ต่างๆก็คือเด็กเก็บกระทง ซึ่งมักจะโดดลงน้ำไปเก็บสตางค์ในกระทง ซึ่งก็สร้างความตลกขบขันได้เช่นกันครับ ลอยกระทงปีนี้ ใครที่ยังไม่มีคู่ก็หาคู้ไว้ตั้งแต่เนิ่นๆน่ะครับ ในคืนที่หนาวเหน็บท่ามกลางแสงจันทร์สีนวล ได้มีคนมาจับมือลอยกระทงคู่กันก็คงจะฟินๆๆๆ น่าดูเลยทีเดียวน่ะครับ
